Allereerst laat je niet afschrikken door deze lange lijst, niet iedere oogmelanoompatiënt heeft last van al deze problemen, en zeker niet allemaal tegelijkertijd!
Heb jij nog meer tips? Of oplossingen voor problemen? Meld ze ons, dan schrijven we die erbij. Zo hoeft niet elke lotgenoot weer opnieuw ‘het wiel’ uit te vinden.
Ik ben ontzettend blij met de lotgenoten, al die mooie mensen die ik nu nog steeds mag ontmoeten, en voor alles wat ik wel kan, ben ik dankbaar. Wij worden niet weggevaagd door een simpel stukje DNA wat de hele wereld in zijn macht heeft. (hoop ik) Dat wij onze melanoom groep hebben en die met elkaar onderhouden geeft heel veel steun.
Bij een oogmelanoom – en de behandeling ervan – kunnen problemen ontstaan met het zien/kijken/waarnemen. We horen vaak dat het verlies van dieptezicht lastig is en dat tips van hoe lotgenoten eventueel kunnen helpen. De problemen ontstaan als er één oog is verwijderd; je 3D-zicht (met 2 ogen kijken) is dan weg. Je kijkt dan naar de wereld alsof die eruit ziet als een foto, plat en ondoorzichtig. Ook krijg je te maken met een ‘dode hoek’ (je ziet dingen niet die er zijn bij het oog die niet meer kan kijken) aan die kant van je lichaam waar je oog is verwijderd.
Bij bestraling komt het voor dat je vanuit bepaalde delen van het oog weinig tot niets meer ziet, ook verlies van dieptezicht wordt gemeld..
Niet alleen bij oogverwijdering, maar ook na bestraling kan er dus zichtverlies optreden. Eén en ander is kan ook liggen aan de kwaliteit van het zicht in het “gezonde” oog.
Problemen met het kijken treden niet altijd gelijk op, soms duurt het even voordat je ze ervaart. Bij enucleatie (verwijdering) van het oog, kun in het begin na de operatie kun je nog het idee hebben dat je door twee ogen kijkt … dit noemen wij fantoomzicht. Je hersenen hebben een soort zichtgeheugen en het duurt even voordat ze gewend zijn om alle informatie uit één oog te halen.
Je past je meestal langzaam aan je nieuwe gezichtsvermogen aan. Soms gaat dat gepaard met vermoeidheid, het vraagt energie om veraderingen door te voeren. Je moet bijv. bepaalde handelingen opnieuw een gewoonte van leren maken, en dat kost tijd. Het is zeker niet vreemd dat je af en toe fouten blijft maken. Water inschenken in een glas gaat 10 keer goed, en dan ineens lukt het de 11de keer niet. Raak niet in paniek, dit hoort er gewoon bij. Bedenk, er is geen situatie hetzelfde. En overal moet je aan wennen.
Voor zichtproblemen bij een oogmelanoom is je behandelende oogarts de eerst aangewezen persoon die je kan helpen. Ook kun je – al of niet na verwijzing van je oogarts – hulp zoeken bij o.a.
• Koninklijke Visio
• Vereniging OoginOog
• Bartimeus
• een (M)eye Buddy
• de website oogartsen.nl
• oogverening
• Lowvision Totaal (komt ook aan huis)
• Ergra Low Vision
• Oogfonds
Je zult aan je nieuwe manier van ZIEN moeten wennen. Soms gaat het wennen snel, maar soms duurt het langer. Dat is van patiënt tot patiënt verschillend, omdat het afhankelijk is van jouw persoonlijke medische situatie. Hierbij spelen ook emoties en gevoel een rol. De een kan sneller met zichtproblemen omgaan, de ander heeft er meer moeite mee. Schaam je niet om er hulp voor te vragen.
Mensen zijn in het algemeen slim in het oplossen van problemen die zich voordoen bij een storing in het gezichtsvermogen. Hieronder vind je tips en tricks die we verzameld hebben om je te helpen en steunen zodat de problemen misschien opgelost kunnen worden.
Algemeen Probleem: Zichtbaarheid. Niet iedereen is op de hoogte van wat er met je aan de hand is, en niet iedereen zal het meteen begrijpen. Het feit dat jij zichtproblemen hebt is niet gelijk zichtbaar én duidelijk voor anderen.
De huidige protheses zien eruit als je natuurlijke oog, een bril dragen geeft geen blindheid aan en je wordt gezien als een normaal mens, zonder beperking. Dat is natuurlijk positief, maar kent wel 1 nadeel. mensen die het niet weten kunnen door die onwetendheid dus géén rekening met je houden! Als je heel veel problemen krijgt met het verblijven in openbare ruimtes en/of tussen grote groepen mensen zul je op de een of andere manier kenbaar moeten maken dat jij slecht ziet.
Probeer de schaamte en jezelf te overwinnen; schaf een (blinden)wandelstok aan. (Er zijn verschillende in de handel die je in kunt klappen en in je tas/zak kunt stoppen wanneer ze niet nodig zijn). Zeker in een omgeving die je niet kent is dat prettig. De stok geeft je een steuntje (als derde been) als je dreigt te vallen. Maar het is vooral nuttig voor anderen dat je kenbaar maakt dat je zichtproblemen hebt. Men kan dan rekening met je (eventueel ander) gedrag houden. In een drukke omgeving vraag ik altijd de persoon die met mij mee gaat om te lopen aan de kant van mijn verwijderde oog. Zo zal die persoon op dat moment mijn vervangende oog zijn. en loop ik niet meer perongeluk tegen mensen of voorwerpen aan. Ook een oog afdekken met oogpleisters kan helpen, zo zien mensen dat er iets aan de hand is, en hebben de meeste mensen begrip, en houden ze rekening met het feit dat ik weinig zie.
Sommige oplossingen van problemen gaan tegen de geldende normen/waarden/gedragsregels in. Dat voelt vaak niet lekker, maar … (Het is wat het is) Je kunt vaak niet anders en daarin zal de ander je tegemoet moeten komen, ook zonder uitleg. Je hoeft niet altijd je slechtziendheid uit te leggen, maar vaak is eerlijkheid wel de meest snelle oplossing mocht er wat uit de hand lopen. (Voorbeeld: “Vlak na mijn operatie liep ik rond Sinterklaastijd een drukke huishoudwinkel binnen. Zag de stapel kop en schotels niet die vlak naast de deur stond uitgestald en liep hem omver. De verkoper woest en begon meteen te dreigen met ‘verzekeringswerk’.
Ik had m’n mond kunnen houden en het daarop uit laten draaien. Ik heb echter geschrokken en met een rood hoofd van schaamte en frustratie toegegeven dat ik blind ben aan één oog, dat die stapel daar gevaarlijk stond voor mensen met een beperking en het ook een taak van hem was zijn winkel veilig te houden. Voor iedereen. Probleem opgelost. Het gevolg is wel dat die winkelier me niet graag ziet komen en me altijd wantrouwend aankijkt als ik zijn winkel binnen stap”.) Maar dat moet je niet zien als jouw probleem, de winkel had er zeker van kunnen leren, en het aanpasssen. Soms moet je begrijpen dat de wereld nu niet alleen maar tegen je is. Vertellen geeft andere inzicht. En soms kun je dan juist samen een oplossing bedenken.
Probleem: Handen schudden, reiken naar iemands hand… je pakt soms mis. Oplossing: Strek je hand uit en wacht tot de ander hem pakt. Over het algemeen ga je je handen ook vaker gebruiken met inschatten van afstanden e.d. Coronatijd = vaak handen wassen.
Probleem: Recht vooruit of iemand aankijken met maar één oog. Er komt een opmerking: “je kijkt scheef”. En dat klopt… De recht vooruit kijkrichting door één oog, verschuift. Niet je neus wijst in de goede richting, maar het middelpunt van je overgebleven oog. Daardoor draait je nek meer naar één kant. Daar kun je in het begin spierpijn/nekpijn van krijgen. Op den duur lukt het je om verder naar één kant over je schouder heen te kijken, je overstrekt. Soms geeft dat nekproblemen. Vraag een fysiotherapeut om hulp.
Probleem: Kleuren zien. Bijv. Zwart op zwart, wit op wit, zie je slecht. Het vervaagt naar één kleurvlak. Kleuren minder goed kunnen onderscheiden van elkaar komt ook voor.
Probleem: Oplichtende aanraakschermen, invoeren van pasjes in automaten. Je raakt sommige ‘knopjes’ eerder of minder goed aan dan je wilt. Je pasje zit eerder in de gleuf of de gleuf is verder weg dan je denkt. Typen, teksten maken op keyboard of mobieltje levert vaak verrassende woorden op. Gelukkig hebben die correctiemogelijkheden…
Probleem: Zien in het donker. Bij weinig contrast in je omgeving kun je zaken minder goed onderscheiden. Speciale (nacht)brillen kunnen een optie zijn. Of dit werkt is van patiënt tot patiënt en per afwijking verschillend. Vraag aan je oogarts of opticiën of ze in jou geval verlichting kunnen brengen.
Wandelen in bijv. bossen met sterk wisselende schaduwen kan verwarrend zijn.
Aan het verkeer deelnemen in het duister is vaak lastig. Je wordt snel verblindt door tegemoetkomende verlichting van auto’s/motoren en op zo’n moment kun je slecht afstanden schatten. Als het dan ook nog regent …. Elke patiënt moet hierin zijn eigen veilige keuzes maken. Via een rijschool kun je vragen of ze je een les willen geven om te rijden met 1 oog, je zult geen examen hoeven doen, het is echt puur en alleen dat je zelf zelfvertrouwen krijgt en daardoor dus rustiger meer dingen gaat durven.
Probleem: Ruiken en proeven. … “Ik ben zo’n persoon die letterlijk zijn neus ergens in steekt. De soep is altijd dichterbij als ik denk. Met de lepel recht naar mijn mond gaan is soms ook lastig, een servet in mijn kraag is geen overbodige luxe… Meestal gaat het allemaal intuïtief goed. Maar juist als ik extra netjes wil zijn en mijn uiterste best doe ….”
Probleem: Door het verlies van zicht in één oog worden ook evenwichtsstoornissen gemeld. Vooral bij het snel wegdraaien van je hoofd.
Probleem: wegdek, vloeren, water, strandzand. Oppervlakten met schuinlopende hoogteverschillen zijn moeilijker te belopen omdat je slecht die hoogtes/dieptes in kunt schatten. Je hebt sneller het gevoel dat je gaat vallen. Ondanks dat fysiotherapeuten zeggen dat je rechtop moet lopen en vooruit moet kijken, zul jij vaker met je neus naar je schoenen gericht lopen. Let hierbij op het ontstaan van rugproblemen. Een klein randje in het wegdek (met dezelfde kleur) valt jou minder op, dus zul je vaker struikelen.
Wist je overigens dat je ongelijke stoepen, uitstekende tegels, slecht wegdek etc. kunt melden bij de wegbeheerder/gemeente? Zij zijn verantwoordelijk voor een goed wegdekonderhoud, zeker voor mensen met een beperking. Melden geeft hen de taak (is zelfs een verplichting) om met een oplossing te komen en actie te ondernemen.
Inschatten hoe diep een zwembad is, is moeilijk. Duik er liever niet spontaan in. Let ook op trapjes in zwembaden. Breking van licht in het water maakt dat je met minder dieptezicht er bijna altijd naast trapt.
Probleem: Blinde Hoek.
Oplossingen:
• In bv. een restaurant proberen je blinde hoek bij een muur te plaatsen, zodat er niemand onverwacht achter je langs gaat.
• Aan de kop van de tafel gaan zitten zodat je met je ene oog alle tafel-aanzitters kunt zien.
• Je partner of een bekende naast je in je blinde hoek plaats laten nemen, hij/zij is gewend aan jouw mankement en reactie. Hij/zij kan je ondersteunen bij kleine calamiteiten en kenbaar maken wanneer en waar je op moet letten.
• Zelf eerst (voor dames, in tegenstelling tot de etiquetteregels) én bewust je plekje aan tafel zoeken en melden aan anderen (vooral bediening) dat je zichtproblemen hebt. Aanvoelen wanneer je bediend wordt en op zo’n moment geen onverwachte bewegingen maken, blijf lekker onbeweeglijk zitten.
• Hapjes pakken van een schaal … Met één hand eerst de rand van de schaal ondersteunen en met de andere hand het prikkertje/bitterbal pakken.
• Laat iemand naast je in je blinde hoek lopen als je op pad gaat. Hiermee voorkom je dat jij een vreemde omver loopt.
• Bij de normale thuis situatie; vraag huisgenoten je altijd te benaderen via je zichtkant. Dat geeft minder onverwachte ongelukjes ( bijv. met een hete pan of mes in je hand!). In het begin: plak een pijltje achter op je rug zodat iedereen de goede kant kan leren … lijkt kinderachtig maar het werkt.
• Leer meer te focussen op andere zintuigen: je oren, je neus. Geluiden en geuren helpen bij het detecteren van mensen en dingen. Het kan dienen als extra waarschuwingssysteem.
• Blijf altijd zelf alert op gebeurtenissen in je blinde hoek, onbekenden zien/snappen de problemen van jou blinde hoek niet en kunnen er geen rekening mee houden.
Probleem: het beeld van twee ogen ging door elkaar heen, opgetreden na: thermotherapie een jaar na behandeling met het schildje. Dit gaf een onrustig totaalbeeld dat zeer vermoeiend was. Zicht: links alleen in onderste ooghoeken, centraal en boven niet. Rechts goed.
Oplossing: “Bij Visio gaven ze me een bril te leen. Het donker getinte glas zorgde ervoor dat het beeld uit mijn slechte oog later “binnen” kwam en mijn hersenen leerden om de informatie die dat oog gaf minder mee te laten doen. Ik heb er 4 maanden mee gelopen en het gaf meteen veel meer rust met kijken.
Nu heb ik een bril, met voor mijn slechte oog een gewoon glas en voor mijn goede oog een glas dat zorgt dat ik optimaal dichtbij en veraf zie”.
Probleem: Vloeistof naast fles of glas schenken. Iets wat je ongemerkt en vaak overkomt. Oplossing: Pak het glas met één hand beet. De opening van de fles in je andere hand op het glas zetten zodat je er niet naast schenkt. Of je vingertopje net over de rand van het glas leggen zodat je voelt wanneer er vloeistof zit. (Zorg wel voor schone handen ivm hygiëne). Bij hete drank, je andere hand om het kopje of het glas, dan voel je de warmtescheiding. Een vinger onder het voorwerp … je merkt dan gelijk wanneer je in de buurt van het tafeloppervlak bent en zonder ongelukken iets kunt neerzetten.
Probleem: Vangen. Een bal, een bos sleutels, een mug die voor je gezicht zoemt…. is en blijft lastig als je dieptezicht mist. Je vangt dan meestal mis, tot hilariteit van anderen (die daar wel eens misbruik van maken). Bij sport en spel is het devies… blijven oefenen.
Probleem: Bij het reiken naar en wegzetten van spullen uit/in kastjes, raak je vaak een plankje of een aanrechtblad.
Probleem: In- en uitstappen bij Openbaar Vervoer. Dit is lastig omdat er geen standaard op- en uitstaphoogte is bij bussen en treinen. Vaak moet je snel handelen en is er geen leuning waar je aan vast kunt houden. Neem de tijd bij het plannen. Alles heeft nu wat meer geduld nodig. Zeker in rustige periodes kun je het beste oefenen. ( doe het gewoon) het helpt je enorm in je zelf vertrouwen. En dat kun je nu goed gebruiken.
Probleem: Last van de zon. Soms kan de zon hinderlijk van boven in je ogen schijnen. Oplossing: Een hoed, pet of zonneklep dragen verhindert zonnestralen je goede oog te verblinden. Brildragers: meekleurende glazen in een bril is een optie voor minder brilwisselingen. Ook kun je een klepje kopen die je heel makkelijk voor je glazen kunt klappen, en weer weg kunt klappen. (Dit noem je een clip on) Die maken ze op maat waar je bij staat.
Probleem als passagier in de auto heb ik ook het gevoel dat de voorganger veel dichterbij is dan het geval is en zeker bij t inhalen. Dit komt omdat ik de inschatting niet goed kan maken. Oplossing: Een rij instructeur kan je daar tips en tricks voor aanleren. Dan ben je minder angstig.
Probleem: Huis en Interieur. Soms loop je gewoon tegen praktische zaken aan.
• Oplossing: Probeer gedisciplineerd, structureel en routineus zaken een vaste plek te geven, je kunt dan zonder te ‘kijken’ voorwerpen pakken, stoelen verschuiven etc. Probeer je gehoor en reukzin beter te ontwikkelen, die kunnen je slechte zicht compenseren.
• Zorg voor goede verlichting. Richt die zo in dat lampen niet recht in je goede oog schijnen en verblinden. Dat is hinderlijk want je ziet dan even helemaal niets.
• Je zult merken dat je meer last hebt van belichting in musea en theaters. Stroboscopen, spiegels en discolicht … brrr.
• Daglichtlampen (ze zijn steeds vaker in compacte LEDuitvoeringen te vinden) kunnen je helpen bij moeilijke karweitjes. Loepen ook.
• Deuren. Deuren die openen en tegelijkertijd naar je toe komen kunnen gevaarlijk zijn omdat je de afstand en snelheid van openen niet goed kunt zien. Glazen deuren (draaideuren) zijn killers, als ze goed worden schoongemaakt zie je het glas niet als ze een opening afsluiten en loop je er tegen aan. Plaats stickers en markeringen op grote glazen oppervlakken zoals afscheidingen en deuren(!) of lap ze niet al te vaak.
• Lees je veel boeken? Schaf een E-reader aan. Om te lezen zijn dat probleemoplossers voor slecht licht en kleine lettertjes. Je kunt bij de meeste exemplaren het lettertype, de grootte en de belichting aanpassen.
• Stel op je PC/laptop zoveel mogelijk een lettertype in met een schreef. Dat zijn letters met haakjes (zoals deze; times new roman). Daarmee bereik je dat je oog de goede richting van de tekst blijft volgen en niet afdwaalt naar zinnen eronder of erboven.
• Een doorzichtig waterreservoir in een apparaat? Laat er een neonkleurig plastic rietje in drijven en je ziet wanneer het water beneden niveau staat.
• Verdiepte letters en symbolen in plaatmateriaal? Vul ze op met kleurrijke acrylverf.
• Interieur aan vernieuwing toe? Maak meer gebruik van contrasterende kleuren.
• Sommige oogmelanomers hangen de schilderijen scheef, hun horizon ‘kijkt niet recht’. Laat een ander maar klussen!
• Draad in de naald? Ze zijn er nog… die handige metalen draadinstekers, Maria’s, of Wilhelmientjes genoemd.
• Gladde, glimmende en gepolijste (tegel)vloeren geven je het gevoel dat je op water moet lopen. Dorpels, kleine hoogteverschillen verhogen valrisico. Losliggende kleden ook.
• 3D brillen, 3D films- en attracties die gemaakt zijn met gezichtbedrog … die geven bij éénogigen of slechtzienden weinig of een vervreemdend effect.
Probleem: Porselein schilderen: Oplossing: Bij mijn hobby porseleinschilderen kijk ik langs mijn te beschilderen object zodat ik kan zien dat mijn penseel ook echt op b.v. mijn bord is en daardoor lukt het gelukkig nog goed.
Bij het typen op tablet of telefoon zit ik regelmatig op de verkeerde letter dus ga ik daar nogal eens de mist in als ik de tekst niet heb gecontroleerd voor het verzenden.
Ik heb veraf nog goed diepte maar dichtbij is ook moeilijk.
Probleem: trappen, stoepen en afstapjes. Het blijven obstakels vooral als je als éénogige geen dieptezicht meer hebt. Potentiële valkuilen, letterlijk.
Oplossing: in je directe omgeving kun je ze markeren en weet je ze vaak wel te vinden. De trappen in huis kun je bekleden met contrastrijke vloerbedekking (de treden om en om in een andere kleur), markeerstrips, antislip stroken, verlichting etc. Architecten houden er niet zo van, maar mocht je in openbare gebouwen slecht gemarkeerde trappen aantreffen… wijs de beheerder erop.
Roltrappen zijn moeilijker. Ze hebben maar één kleur, bewegen en er zijn veel mensen die er een sport van maken stilstaande gebruikers met snelheid te passeren. Soms lastig als jij toevallig met een stok in je ene hand, je andere hand op de linkse leuning hebt liggen. Hou je gewoon goed aan de band vast, vooral bij het verlaten ervan. En … glimlach als men niet aardig tegen je is …
Probleem: Bij Sneeuw- en ijsomstandigheden, Regen, Duister, mist. Als de wereld bedekt is met sneeuw kun jij niet goed zien of er oneffenheden onder liggen. Ook de schuinte van gladde oppervlakken kun je dan niet goed waarnemen. Let extra goed op waar je loopt. Een stok of spikes onder je schoenen helpt. Bij mist wordt je wereld nog kleiner, het is dan net alsof je tegen een muur loopt.
Probleem: Fietsen. Vooral met een dode hoek aan je linkerkant kan dat gevaarlijk zijn omdat je niet ziet wanneer iemand of iets je passeert.
Oplossing: Gebruik spiegels. Ze zijn er in soorten en maten. Oriënteer je goed en kies de voor jou juiste oplossing. “Ik heb een spiegeltje op mijn fiets dat uit de mountainbikewereld komt. Niet zo’n hoog vaststaand geval, maar eentje IN het linker handvat van het stuur (mijn blinde hoek). Het ding staat niet vast, maar ik kan het met mijn linkerhand flexibel richten op de lijn van de weg die ik wil zien. Na enig oefenen kan ik het nu niet meer missen. Het bleek beter te werken (voor mij) dan een vaste spiegel”. Met z’n tweeën naast elkaar fietsen? Laat de ander naast je aan je goede kant fietsen, dan blijf je in contact met hem/haar en loop je minder kans met de sturen in elkaar te haken.
Bij regen en in het donker is fietsen met één oog niet makkelijk. Let extra op, vraag een ander je te begeleiden.
Probleem: Auto rijden.
Oplossing: Er zijn veel technische oplossingen mogelijk voor personen met slechter zicht die toch auto mogen rijden. Extra (binnen)spiegels plaatsen. Camera en piepsystemen voor achteruitrijden, parkeerhulpen ed. Een hogere en actief zittende auto geeft het gevoel van meer overzicht. En in de toekomst de zelfrijdende auto, de mogelijkheden zijn eindeloos maar hebben ook een prijskaartje.
Hou wat meer afstand tot weggebruikers. Zorg dat je altijd een stukje wegdek ziet tussen jouw auto en die van je voorganger. Anders kun je door het ontbrekende dieptezicht de afstand tussen voertuigen niet goed blijven schatten. Filerijden is dan juist een probleem. Vanuit het licht een parkeerkelder in rijden is ook lastig. Doe je lichten aan! Veiligheid voor alles. Je kunt extra rijlessen nemen om de voor jou specifieke problemen onder de knie te krijgen. Heel herkenbaar; dat schrikken als je bijrijder/passagier bent. Het heeft tijd nodig om te wennen aan het veranderende zicht, maar dit went niet snel. De chauffeur ziet zaken anders dan jij, jij schrikt als auto’s, vangrails of boomtakken plotseling bij je ‘binnen’ komen omdat je de afstand niet goed kunt inschatten.
Probleem: Uiterlijkheden. Operaties, behandelingen of het verwijderen van een oog heeft vaak verstrekkende gevolgen voor je uiterlijk. Jij voelt je anders, omdat anderen anders naar je kijken (of je denkt dat ze dat doen).
Oplossing:
• Voor brildragers is dit een must: ga naar een goede optometrist/opticiën die weet hoe hij/zij met slechtzienden om moet gaan. Kies bewust en bespaar niet op kwaliteit. Helaas zul je meer geld kwijt zijn, maar goede glazen zijn van levensbelang voor slechtzienden. Niets zo ergerlijk dan keer op keer terug te moeten gaan met verkeerd ingestelde brillen. Maak een bezoekafspraak voor tijd en rust bij keuzemomenten.
• Een opvallend brilmontuur leidt de aandacht af van je slechte oog.
• Door een groot glas kun je ook een groter oppervlak rond je heen zien. Als je gewend bent aan het zien met één oog, kun je weer kleinere glazen nemen.
• Als je zonder bril weinig ziet, neem een vertrouweling mee naar de brillenzaak, die je eerlijk kan zeggen of iets mooi staat of niet.
• Besteed aandacht aan het glas voor je blinde oog. Daar ‘gewoon’ glas inzetten terwijl het andere brillenglas hightech is, ziet er niet uit. Het beeld van je ogen moet bij elkaar matchen als een ander naar je kijkt, dus let op vervormingen door brilglazen. En als je een nieuwe bril koopt laat dan ook dat glas vervangen, bij een nieuw glas kan er kleursverschil zijn, dat valt best op. (Is dus geen verkoop praatje van de opticien)
• Make-up voor dames, maar natuurlijk ook voor de heren!
• Nagels lakken: leg je te lakken hand met gespreide vingers plat op tafel. Wijs je vingers richting andere hand. In die andere hand neem je het kwastje en je lakt daarmee nagel voor nagel terwijl die hand ook op het tafelblad steunt. De afstand is dan klein en je weet dat je dichtbij je vingers zit. Leg er een papiertje onder voor het geval je uitschiet.
• Ga een keer naar een goede visagist – of grimeur – en leer daar hoe jij je het best zelf kunt opmaken. Zulke mensen hebben vaak heel wat tips en tricks die je kunnen helpen oneffenheden ed. te verwerken in make-up/visagie. Maak gebruik van kleur om bv. het verschil in vorm van je oog of oogkas te maskeren.
• Schaf een goede vergrotende make-up spiegel aan die je naast de gewone spiegel hangt. Er zijn er zelfs met natuurlijke verlichting. Koop hem zelf, probeer hem uit, want niet elke vergrotingsschaal is geschikt voor elk zichtprobleem. Hij moet te gebruiken zijn mét en zónder bril.
• Je kunt meestal je goede oog niet sluiten om oogschaduw ed. op te doen. Kijk door een spleetje. Dit vereist oefening!
• Verwen je gezicht en ogen regelmatig met een lekker maskertje, hou ze in conditie door oogoefeningen te doen (te vinden op Internet). Wissel te lange periodes staren op een scherm of boek af met een paar minuten kijken naar iets in de verte.